Επιστολή από τον Ευρωβουλευτή Αλέξη Γεωργούλη προς την Υπουργό Πολιτισμού
μετά την ανακοίνωση των μέτρων για τον πολιτισμό στις 2/4/2020
Αθήνα, 4 Απριλίου 2020
Αξιότιμη κυρία Υπουργέ,
Είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικό το γεγονός ότι το ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού ακολούθησε τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες ως προς τα θέματα Πολιτισμού και ανακοίνωσε μέτρα ενίσχυσης του Σύγχρονου Πολιτισμού λόγω των επιπτώσεων της υγειονομικής κρίσης. Ωστόσο, κρίνεται σκόπιμο το συγκεκριμένο πακέτο μέτρων να εξειδικευτεί και να διευρυνθεί ως προς το σύνολο των εργαζομένων στον χώρο του πολιτισμού, καθώς παραμένουν ανοικτά ζητήματα για τα οποία δεν λαμβάνεται επαρκής μέριμνα.
Όπως προκύπτει από τις επιστολές καλλιτεχνών και των σωματείων των ηθοποιών, μουσικών, χορευτών, τεχνικών και των εργαζομένων στο θέαμα – ακρόαμα, δεν συμπεριλαμβάνονται στα μέχρι στιγμής οριζόντια μέτρα οικονομικής στήριξης έναντι του COVID-19, ούτε στα ειδικά μέτρα για τον πολιτισμό που ανακοινώθηκαν 2/4. Ο λόγος είναι ότι αδυνατούν να ανταποκριθούν στα ειδικά προαπαιτούμενα ένταξης στο καθεστώς στήριξης. Συγκεκριμένα:
α) Στο διάστημα 1-20 Μαρτίου (το οποίο ορίζεται ως περίοδος διακοπής της εργασίας λόγω των μέτρων για τον COVID-19 προκειμένου να παρασχεθεί το ειδικό επίδομα στήριξης), η πλειοψηφία των παραγωγών θεαμάτων, είχαν ήδη ματαιωθεί, επειδή το διάχυτο κλίμα φόβου για τη μετάδοση του COVID-19, οδήγησε το κοινό να σταματήσει να παρακολουθεί θεάματα, πολύ πριν την επίσημη απαγόρευση συναθροίσεων και κυκλοφορίας.
β) Στις περιπτώσεις που η εργασία αφορούσε σε προετοιμασία παραγωγών για μετέπειτα «ανέβασμα», οι οποίες επίσης ακυρώθηκαν λόγω του COVID-19, μέρος των επιχειρηματιών μπορούν να αποζημιωθούν στο πλαίσιο των ευρύτερων μέτρων στήριξης. Σύμφωνα με την πρόταση – επιστολή της Culture Action Europe και 36 ευρωπαϊκών φορέων πολιτισμού την οποία στηρίζω ως Μέλος της Επιτροπής CULT του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, προτείνεται η εξόφληση εκ μέρους της πολιτείας των καταβληθέντων δαπανών για παραγωγές που ακυρώθηκαν. Ωστόσο, θα πρέπει να συμπεριληφθούν όλες οι επιχειρήσεις, στην πλειοψηφία τους μικρομεσαίες, αλλά και αυτο-απασχολούμενοι του κλάδου, που πλήττονται από τα μέτρα για τον COVID-19 τώρα, αλλά και στην επόμενη σεζόν.
γ) Πέραν των επιχειρήσεων, οι εργαζόμενοι δεν καλύπτονται, αφού στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, τόσο για καλλιτέχνες, όσο και για τεχνικούς και άλλους εργαζόμενους, δεν υπάρχει απόδειξη της αντίστοιχης σχέσης εργασίας. Οι περισσότεροι έχουν βραχυχρόνιες συμβάσεις ορισμένου χρόνου, ακόμα και ημερήσιες, που υπογράφονται την τελευταία στιγμή και έχουν κενά μεταξύ τους. Όμως, οι ματαιώσεις συναυλιών, παραστάσεων και παραγωγών ξεκίνησαν από το τέλος Φεβρουαρίου. Στη συνέχεια σταμάτησαν να υπογράφονται συμβάσεις, καθώς ακυρώθηκαν όλα όσα είχαν προγραμματιστεί για τον Μάρτιο και τους επόμενους μήνες, με αποτέλεσμα να είναι πάρα πολλοί εκείνοι που δεν έχουν συμβάσεις και άρα μένουν εκτός του προστατευτικού πλαισίου.
δ) Δεδομένου ότι πρόκειται για επαγγέλματα με ιδιαίτερα υψηλή ανεργία και εποχικότητα, όσοι ήταν ήδη άνεργοι γενικά και εν αναμονή και της θερινής περιόδου, επίσης δεν καλύπτονται από τα μέτρα, και χρειάζονται πρόσβαση σε επίδομα ανεργίας και ασφαλιστική ικανότητα.
ε) Ακόμη, απαιτείται να ληφθεί μέριμνα για ίση πρόσβαση στα μέτρα στήριξης για όλες τις ομάδες ενδιαφερομένων που εργάζονται στον πολιτισμό, μεταξύ των οποίων και ευπαθείς ομάδες και ΑμεΑ.
στ) Οι λύσεις του ψηφιακού διαμοιρασμού βιβλίων και οπτικοακουστικού περιεχομένου ή αναμετάδοσης θεαμάτων που μαγνητοσκοπήθηκαν επειγόντως -δεδομένου του Covid-19- δημιουργεί νέα δεδομένα στις εργασιακές σχέσεις. Δημιουργεί παράλληλα την ανάγκη για προστασία και απόδοση των οικονομικών απολαβών, για τα συγγενικά και πνευματικά δικαιώματα, των δημιουργών και καλλιτεχνών τώρα και στο μέλλον, εφόσον το μαγνητοσκοπηθέν υλικό διατίθεται στην κατοχή του επιχειρηματία – που ενίοτε είναι και πρόσωπα δημοσίου δικαίου – για μελλοντική χρήση.
ζ) Ως προς τα άλλα μέτρα που αναφέρονται σε ειδικές προσκλήσεις είναι επίσης ενθαρρυντικό το γεγονός ότι πλέον περιλαμβάνουν τέχνες όπως το animation, gaming και design. Ωστόσο, για το σύνολο των προσκλήσεων τίθεται η ανάγκη για τη δημιουργία ενός διαφανούς πλαισίου διαχείρισης και απόδοσης των σχετικών πόρων, ώστε να υπάρχει πλήρης ενημέρωση για:
– το συνολικό κονδύλι ανά πρόσκληση,
– τα κριτήρια και τη διαδικασία αξιολόγησης,
– αναρτήσεων στη Διαύγεια, λόγω της έκτακτης και πρωτοφανούς κατάστασης, αλλά και ευρύτερα. Είναι αναγκαίο να αντιμετωπιστούν χρόνιες παθογένειες του κλάδου, μεταξύ των οποίων και η δυσφορία και δυσπιστία έναντι των διαδικασιών χρηματοδοτήσεων, οι οποίες ούτως ή άλλως αφορούν σε πολύ μικρό μέρος του συνόλου.
η) Ταυτόχρονα, ακόμη και αν κάποιος φορέας κριθεί χρηματοδοτούμενος στο πλαίσιο των προσκλήσεων, το μακροσκελές της διαδικασίας θα φέρει στήριξη αρκετά μεταγενέστερα, ενώ τα προβλήματα και η απόγνωση ήδη μαστίζουν τον κόσμο του πολιτισμού. Δεδομένου ότι και στο παρελθόν υπήρξαν ανακοινώσεις χρηματοδοτήσεων που τελικώς δεν καταβλήθηκαν εξ ολοκλήρου, είναι λογικό να επικρατεί ανασφάλεια στον κλάδο, ακόμη και για τους λίγους φορείς που όντως θα τύχουν χρηματοδότησης.
θ) Αντίστοιχα ζητήματα διαφάνειας και ίσης πρόσβασης τίθενται και για τις ανακοινώσεις σας περί στήριξης του οπτικοακουστικού τομέα, είτε με τις ειδικές προσκλήσεις, είτε με τα μέτρα χρονικής ευελιξίας στο πλαίσιο του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου. Στο πλαίσιο αυτό, προτείνεται η επέκταση – εκτάκτως και προσωρινά – των δικαιούχων των προγραμμάτων του ΕΚΟΜΕ.
ι) Ομοίως ισχύει και αναφορικά με τα μέτρα στήριξης των φορέων με δαπάνες της πολιτείας για αγορές έργων Ελλήνων εικαστικών, έργων παιδικής και νεανικής λογοτεχνίας, υπέρ αιθουσών τέχνης, μουσείων και πολιτιστικών φορέων εν γένει. Απαιτείται να ληφθεί μέριμνα, ώστε να διευρυνθεί η λίστα των δικαιούχων, ώστε να περιλαμβάνονται το σύνολο των συγγραφέων, μεταφραστών, εκδοτών και άλλων καλλιτεχνών, την ίδια ώρα που χρειάζεται να καταπολεμηθούν φαινόμενα αισχροκέρδειας, τα οποία αντιμετωπίζουν. Επιπλέον, τυχόν περιορισμοί – προϋποθέσεις, για την έκτακτη ενίσχυση φορέων θα πρέπει να είναι περιεκτικοί και να αφορούν όλους.
κ) Με την ίδια λογική, απαιτείται ειδική μέριμνα για τους δημιουργούς όλων των τεχνών, εν γένει, συμπεριλαμβανομένων των τεχνών δρόμου αλλά και για τους τεχνικούς και άλλους εργαζόμενους στον κλάδο, με μέτρα πέρα από την απλή συμπερίληψη των ΚΑΔ.
λ) Παραμένει επίσης ανοιχτό το ζήτημα των σχολών τέχνης, ωδείων, μουσικών σχολών, δραματικών σχολών, σχολών εικαστικών, εργαστηρίων και άλλων εκπαιδευτικών φορέων της τέχνης που η λειτουργία τους εποπτεύεται από το Υπουργείο Πολιτισμού. Εν προκειμένω, οι γονείς έχουν ήδη αρχίσει να αποσύρουν τους εγγεγραμμένους ανήλικους μαθητές, ενώ αποσύρονται και οι ενήλικοι, υπό τα δεδομένα των μειωμένων εισοδημάτων τους λόγω COVID-19, αλλά και το μικρό χρονικό διάστημα της διδακτικής χρονιάς που θα απομένει μετά το άνοιγμα των σχολών, ακόμα και στο πιο αισιόδοξο σενάριο. Πέρα από τα οικονομικά ζητήματα, τίθενται και ζητήματα που άπτονται των ελλειμμάτων στην ύλη, αλλά και τη διεξαγωγή των προαγωγικών εξετάσεων στη λήξη του έτους.
μ) Αναφορικά με την διερεύνηση του αντίκτυπου του COVID-19 στους Δημιουργικούς και Πολιτιστικούς Τομείς, θα ήταν σκόπιμο να γίνει σε όρους ανοιχτής διαβούλευσης, ώστε να επιτευχθεί η ουσιαστική και μέγιστη απόδοση των μέτρων που θα ληφθούν βάσει αυτής και εν αναμονή της επόμενης δέσμης μέτρων.
Συνολικά, απαιτείται να ληφθεί μέριμνα ώστε να στηρίζονται όλοι οι εμπλεκόμενοι ανεξαιρέτως και κυρίως οι πιο ευάλωτοι εργασιακά και μισθολογικά, δηλαδή όχι μόνο μειοψηφίες που διακρίνονται σε διαγωνισμούς, κρατικά βραβεία, ειδικές προσκλήσεις ή άλλες διαδικασίες με ανταγωνιστικό χαρακτήρα. Χρειάζεται να αποφευχθεί η δημιουργία διαγωνισμών με έπαθλο την επιβίωση. Η υγεία είναι ένα ανθρώπινο αγαθό και δεν αφορά μόνο τους διακριθέντες και τους άριστους, αφορά όλους τους ανθρώπους και χρειάζεται όλοι οι άνθρωποι να νιώθουν την κάλυψη της πολιτείας, εν μέσω αυτής της πανδημίας. Δεδομένης της πολυπλοκότητας όλων των παραπάνω, είναι ιδιαίτερα αναγκαίο να υπάρξει στήριξη σε όλους όσους έχουν σχέση με τον κλάδο και εφόσον δεν απολαμβάνουν βοήθεια από άλλη δραστηριότητα.
Σημειώνεται δε ότι εν προκειμένω, δεν πρόκειται για τις λίγες εξαιρέσεις διάσημων καλλιτεχνών με μεγάλες περιουσίες. Πρόκειται για ανθρώπους που είτε πίσω είτε μπροστά από τις κάμερες, από την πρώτη ημέρα της πανδημίας στέκονται δίπλα στην κοινωνία. Αξιοποιούν για το κοινό καλό την πολύτιμη δημιουργικότητά τους, για να περάσουν μηνύματα αλληλεγγύης και να στηρίξουν την κοινωνία. Η κοινωνία, τις ώρες αυτές, στρέφεται στον πολιτισμό, για να απαλύνει το βάρος του υποχρεωτικού εγκλεισμού, να εκτονώσει αρνητικά συναισθήματα, να ενισχύσει την κοινωνική συνοχή και ν’ αντλήσει ελπίδα. Στο #Μένουμεσπίτι, τα βιβλία, οι ταινίες, η μουσική, το έργο δηλαδή των καλλιτεχνών, είναι οι μεγαλύτεροι σύμμαχοί μας ενάντια στην απομόνωση.
Κατά συνέπεια, τα μέτρα εναλλακτικής πρόσβασης των πολιτών στο σπίτι, κρίνονται απαραίτητα, ακολουθώντας και το παράδειγμα άλλων χωρών, ώστε να δοθεί η δυνατότητα πρόσβασης σε πλήθος πολύτιμων πηγών πολιτιστικού περιεχομένου, έστω για τους πολίτες που είναι εξοικειωμένοι με την ψηφιακή εποχή, αλλά και μην ξεχνώντας ποτέ την διασφάλιση των συγγενικών και πνευματικών δικαιωμάτων των καλλιτεχνών.
Αξιότιμη κυρία Υπουργέ,
Ο κλάδος της δημιουργικής και πολιτιστικής βιομηχανίας, μπορεί να αποτελέσει το εφαλτήριο για δράσεις ανασύστασης της οικονομίας μας την επόμενη ημέρα, αποτελεί άλλωστε την βαριά κληρονομιά μας, στην οποία οφείλουμε να επενδύσουμε ως κράτος και ως κοινωνία. Ουσιαστικά, χτυπώντας μέχρι στιγμής για ένα τρίμηνο, ο COVID-19 αποσυντονίζει δύο ολόκληρες σεζόν ή μπορεί και περισσότερο. Η εποχική φύση της εργασίας απαιτεί ακόμη περισσότερα μέτρα συγκεκριμένα για τον κλάδο, η κρίση του οποίου αντανακλά και στον πολιτιστικό τουρισμό και στον τουρισμό εν γένει. Μπορεί κανείς να φανταστεί πώς θα είναι η συνολική οικονομία για παράδειγμα της Επιδαύρου, αν δεν πάει κόσμος να δει το φεστιβάλ, ακόμα και αν αυτό υλοποιηθεί, όπως και σε τόσες άλλες περιπτώσεις στην ελληνική περιφέρεια, αλλά και στην Αθήνα.
Συνεπώς, αν και αποτελούν μία πρώτη βοήθεια, τα υπάρχοντα μέτρα, είναι ανεπαρκή. Απαιτείται μακροπρόθεσμη στήριξη και περαιτέρω ειδικά μέτρα για την ενίσχυση συγκεκριμένα της πολιτισμού, πέραν των ευρύτερων μέτρων για τη συνολική οικονομία. Άλλωστε, σύμφωνα με την ανακοίνωσή σας ο κλάδος του πολιτιστικού και δημιουργικού τομέα απασχολεί πάνω από το 3% των εργαζομένων της χώρας: 100.000 και πλέον εργαζόμενοι και περισσότερες από 40.000 επιχειρήσεις, στην πλειοψηφία τους μικρές και μικρομεσαίες, δραστηριοποιούνται στον τομέα. Οι δυνατότητες για την ενίσχυση της χώρας εάν επενδύσουμε στον πολιτισμό, προκύπτουν και από τις σχετικές τάσεις διεθνώς, καθώς όπως επισημαίνεται και από την UNESCO η πολιτιστική και δημιουργική βιομηχανία αντιπροσωπεύει περισσότερο από το 10% του παγκόσμιου ΑΕΠ, προωθεί ουσιαστικά την ισότητα των φύλων στην εργασία, απασχολεί περισσότερους νέους συγκριτικά με κάθε άλλον τομέα και αποτελεί έναν από τους δυναμικότερους κλάδους παγκοσμίως για την προώθηση μιας δίκαιης και βιώσιμης ανάπτυξης.
Πανευρωπαϊκά, η κινητοποίηση που υπάρχει στον τομέα στήριξης του πολιτισμού είναι μεγάλη, όπως μπορεί να έχετε ήδη διαπιστώσει και όπως θα αναδειχθεί στο προσεχές Συμβούλιο των Υπουργών Πολιτισμού της 8ης Απριλίου. Από την θέση μου ως Ευρωβουλευτής, προωθώ τις διεκδικήσεις του Πολιτισμού αξιοποιώντας όλα τα διαθέσιμα εργαλεία που έχω στη διάθεσή μου. Έχω συν-συντάξει επιστολή με άλλους ευρωβουλευτές της Επιτροπής Πολιτισμού και υποστηρίζω όλα τα καλέσματα των φορέων εκπροσώπησης του πολιτιστικού κλάδου προς τα αρμόδια θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ανάληψη άμεσων μέτρων στήριξης των εργαζομένων στον χώρο της δημιουργικής και πολιτιστικής βιομηχανίας και έχω καταθέσει σχετική ερώτηση προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, όπου ζητώ συγκεκριμένα:
– Τι μέτρα σκοπεύει να λάβει η Επιτροπή για την ενίσχυση των Δημιουργικών και Πολιτιστικών Τομέων της οικονομίας ενόψει των επιπτώσεων του COVID-19;
– Θα εντάξει η Επιτροπή τους ΔΠΤ στο έκτακτο πλάνο οικονομικής ενίσχυσης και αν ναι με ποιο τρόπο;
– Θα εξετάσει επέκταση του δημοσιονομικού κονδυλίου υπό τον τίτλο ‘’Συνοχή και Αξίες’’ στο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (ΠΔΠ);
Αξιότιμη κυρία Υπουργέ,
Ο κλάδος της δημιουργικής και πολιτιστικής βιομηχανίας θεωρείται ούτως ή άλλως ένας από τους πιο επισφαλείς της οικονομίας. Σήμερα, με το ξέσπασμα της πανδημίας, ζούμε την πιο δύσκολη περίοδο εργασιακής και μισθολογικής ανασφάλειας. Η στήριξη χρειάζεται να είναι μεγάλη και σχεδιασμένη μακροπρόθεσμα, για να δώσει πνοή σε μια βιομηχανία που νοσεί, αλλά επιμένει να μας εμψυχώνει, μένοντας δίπλα μας.
Μη στηρίζοντας ουσιαστικά την σύγχρονη πολιτιστική μας παραγωγή τώρα, κινδυνέυουμε μετά την κρίση, να χάσουμε την πολιτιστική μας ταυτότητα και να βιώσουμε φαινόμενα αντίστοιχα της προηγούμενης (συγκριτικά ήπιας) οικονομικής κρίσης, όταν εισάγαμε πολιτισμό σε τιμή ευκαιρίας από τις γειτονικές και μη χώρες. Φανταστείτε, μη στηρίζοντας τη σύγχρονη πολιτιστική ταυτότητα που δημιουργούμε αυτή τη στιγμή, θα απαντούμε στο μέλλον, την πολιτιστική μας ταυτότητα μόνο σε μουσεία άλλων χωρών. Για να καταλάβουμε τι σημαίνει αυτό, αρκεί να διερωτηθούμε τι θα ήταν η Ελλάδα χωρίς την πολιτισμική ιστορία από τον Όμηρο ως σήμερα…
Κυρία Υπουργέ, ο COVID-19 επιτίθεται και στον πολιτισμό. Η χώρα οφείλει να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων και να ακολουθήσει το παράδειγμα άλλων ευρωπαϊκών χωρών που αντέδρασαν άμεσα με στοχευμένα μέτρα για ειδική στήριξη του πολιτισμού, μεριμνώντας με κατάλληλα περιεκτικά προγράμματα για την ίση πρόσβαση όλων των ενδιαφερομένων. Αν δεν μεριμνήσετε σήμερα, η χώρα που κάποτε γέννησε τον δυτικό πολιτισμό, θα οδηγηθεί αύριο να εισάγει και πάλι πολιτισμό σε τιμή ευκαιρίας.
Με την πίστη ότι θα μεριμνήσετε για όλα τα παραπάνω με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, παραμένω στη διάθεσή σας για όποια πρόσθετη διευκρίνιση ή πρόταση μπορεί να σας φανεί χρήσιμη.
Με εκτίμηση,
Αλέξης Γεωργούλης
Ευρωβουλευτής GUE/NGL
Μέλος της Επιτροπής Πολιτισμού και Παιδείας του ΕΚ
